Euskal Herrian Industrializazioa beranduago hasi zen; 1876an bigarren gerra karlista amaitu ondoren hain zuzen ere. Industrializazio-ereduak desberdinak izan ziren euskal lurraldeetan, Araba eta Nafarroa XIX. mendean hasitako industrializazio-prozesutik kanpo geratu ziren, eta Bizkaira eta Gipuzkoara mugatu zen aldaketa. Gipuzkoako eta Bizkaiko industrializazioek bilakaera desberdina izan zuten.
a) Bizkaiko industrializazioren ezaugarriak:
- Siderurgia sektoreari lotuta izan zen eta enpresa handietan gauzatu zen.
- Bilbo eta inguruko herrietan kokatu zen.
- Langile kopurua handia zenez, biztanleria bikoiztu egin zen eta kanpoko jende asko bertaratu zen.
- Hazkunde azkar eta desorekatuak bizitzeko baldintza kaskarrak ekarri zituen.
b) Gipuzkoako industrializazioaren ezaugarriak:
- Sektore desberdinak garatu ziren: armagintza, siderurgia, ehungintza, papergintza, esaterako. Enpresak txikiak edo erdi mailakoak ziren.
- Lurralde guztian zehar, bailarako kokatu zen.
- Enpresak txikiak eta ertainak zirenez, langileek bertakoak edo inguruko herrietakoak izaten ziren.
1A. Algodonera de San Antonio lantegiko emakume langileen talde eskaileretan eserita, 1893
Bergarako Udal Artxiboa, udal artxiboko bilduma. Dohaintza emailea: Luis Payrós. Egilea: Julián Arrillaga, R025765
2A. Unzurrunzaga lantegiko langileak lantegiaren aurrekaldean, 1912 inguru
Bergarako Udal Artxiboa, Udal artxiboko bilduma, Jabea: Mari Carmen Lascurain, R025905
3A Lasagabaster lantegiko langileak
Bergarako Udal Artxiboa, Udal artxiboko bilduma. Jabea: Flora Sañudo, R025767
4A. Oregui, Unzurrunzaga y Cía lantegiko langileen bazkaria Arantzazun, 1939ko uztailaren 18an
Bergarako Udal Artxiboa, Udal artxiboko bilduma. Jabea: Lorentzo Laskurain, R025769
Informazio iturriak
Industria Iraultza
Egilea: Ane Miren Inda (2016-2017)
http://klasikoa.eimakatalogoa.eus/Bideoak/bc08bd341264d32bbf8eacde90b0c35e_Industria%20Iraultza.pdf
Industria Iraultza Euskal Herrian (1870-1930)
Egilea: Ostadar
http://www.ostadar.net/industrializaziogaraia/index.html
Eta hauek dira aurreko iturrietan aipatzen diren erreferentziak:
- El mundo azul de Tavex. José E. Perallón y José Luis López Ed. Tavex. 1996.
- Histories du jeans de 1750 a 1994. Varios autores.
- Historia del País Vasco. Fernando García de Cortázar/José Mª Lorenzo Espinosa.
- Innovacions tecnologiques en el ram textil. Santiago Riera.
- Las manifestaciones del hecho ilustrado en Bergara. K. Larrañaga Elorza.
- Moler, tejer, fundir. J. Nadal. Areil : "Historia".
- Revista financiera 1901-1951. Banco de Vizcaya.
- Síntesis de la historia de Gipuzkoa. Álvaro Aragón Ruano - Iker Etxeberria Ayllón (Coordinadores de la edición)
- Lan eta lan, emakumea Bergaran. Juan Martín Elexpuru eta Idoia Etxebarria.
- Auñamendi Eusko Entziklopedia. http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/
- Mujer y trabajo. Biblioteca Gonzalo de Berceo. Ángeles y Braulio López Ayala. http://www.vallenajerilla.com/berceo/lopezayala/mujerytrabajo.htm